OEE Nedir, Nasıl Hesaplanır?
OEE (Overall Equipment Effectiveness), üretim birimlerince kullanılan en önemli KPI‘lardan biridir. Bir üretim tesisinin performansını ölçmek için kullanılan bu gösterge, ekipmanların kullanılabilirlik, performans ve kalite gibi üç temel faktör üzerinden değerlendirilmesine dayanır. Ancak OEE’ye geçmeden önce, bu kavramın temelini oluşturan Verimlilik ve Etkinlik kavramlarına değinmek faydalı olacaktır.
- Verimlilik, bir sistemin minimum kaynak kullanarak maksimum çıktı elde etme yeteneğini ifade ederken,
- Etkinlik, yapılan işlerin doğru ve amaca uygun bir şekilde gerçekleştirilmesi anlamına gelir.
Verimlilik Nedir?
Süreçte kullanılan girdiler ile bu sürecin sonunda elde edilen çıktılar arasındaki ilişkiyi ifade eder.
Bir yatırımcı bakış açısıyla değerlendirdiğimizde yatırım olarak ortaya koyduğumuz her türlü (iş gücü, malzeme, enerji, vergi, ekipman vs.) girdiye karşılık bir fayda (çıktı) bekleriz. Sonuçta kar etmiş olsakta girdiler üzerinden bir miktar kayıplar olması kaçınılmazdır. İşte bu kayıplar kabul edilebilir ölçülerde olursa prosesin Verimli olduğuna kanaat getiririz.
Etkinlik Nedir?
Etkinlik; gerçekleştirilen bir faaliyetin (çıktının), standart zamanlara göre önceden belirlenmiş teorik çıktı ile karşılaştırılmasıdır. Etkinlik hesabı için;
- Gerçekleşen üretim miktarı
- Bir birim çıktının standart zamanı
- İşe harcanan fiili zaman
bilgilerine ihtiyaç vardır.
OEE, bu iki kavramı bir araya getirerek üretim süreçlerinde değer katmayan faaliyetleri tespit etmede kritik bir araç olarak karşımıza çıkar. Bu noktada, Value Stream Mapping (Değer Akış Haritalama) gibi araçlar da süreçlerde israfları tespit ederek üretim hattındaki darboğazları ve gereksiz faaliyetleri belirlemeye yardımcı olur.
TPM (Total Productive Maintenance), OEE’yi optimize etmek için kullanılan bir diğer önemli yöntemdir. TPM, ekipmanların planlı bakım ve sürekli iyileştirme faaliyetleri ile maksimum performansta çalışmasını hedefler. OEE’nin üç temel bileşeni olan kullanılabilirlik, performans ve kalite üzerinde doğrudan etkisi olan TPM, ekipman arızalarını önleyerek üretim verimliliğini artırır.
Modern üretim süreçlerinde bu KPI’ların izlenmesi ve analiz edilmesi de kritik bir öneme sahiptir. Bu noktada Power BI gibi veri analitiği araçları, OEE ve diğer KPI’ların gerçek zamanlı olarak görselleştirilmesi, analiz edilmesi ve karar destek sistemlerine entegre edilmesi için güçlü bir platform sunar. Power BI sayesinde:
- OEE trendleri ve ekipman performansına dair detaylı raporlar oluşturulabilir,
- VSM ve TPM gibi yaklaşımlardan elde edilen veriler görselleştirilebilir,
- Yönetim ekipleri, veriye dayalı daha hızlı ve etkili kararlar alabilir.
Sonuç olarak, OEE sadece bir KPI değil, aynı zamanda operasyonel mükemmellik yolunda ilerlemek için güçlü bir rehberdir. Verimlilik, etkinlik, VSM, TPM ve Power BI gibi araçların bir araya gelmesiyle süreçlerinizi daha verimli hale getirebilir ve sürekli iyileştirme kültürünü güçlendirebilirsiniz.
OEE Nedir?
Bir üretim prosesinde üretim çıktısını belirleyen parametre operatör hızı/performansı yada makina hızı/performansı olabilir. Eğer çıktı sayısı operatör performansı ile belirleniyorsa Etkinlik ölçümü ile vardiyalık, günlük, aylık performans takipleri yapılır.
Çıktı sayısı ekipman tarafından belirleniyor ise -ki bu durumda makina insan desteğiyle de çalışabilir ancak kendi başına gerçekleştirdiği bir iş olmalıdır- performans takibi (KPI) için OEE veya OAE‘yi seçeriz. Mantık aynen verimlilikte olduğu gibi gerçekleştirilmiş olan makina yatırımının ne kadar süreyle katma değerli iş ürettiğinin ölçümüdür.
OEE Nasıl Hesaplanır?
OEE üretim birimlerinin yetki ve sorumluluk alanlarındaki performans ve onu belirleyen kayıpların verisidir. OEE değerini belirleyen 3 parametre;
Availability; makinanın gerçek üretim zamanının (çalışma zamanı) planlanan üretim zamanına oranıdır.
Performance; gerçek çıktının teorik (çevrim zamanı ve duruşlar dikkate alınarak hesaplanan) çıktıya oranıdır.
Quality; toplam sağlam parça adedinin üretilen toplam parça adedine oranı (FTQ)
Belirlenen süre boyunca izlenen performanslar 3 ana başlık altında (Availability, Performance, Quality) tespit edilir. OEE değeri ise bu 3 değerin çarpımından oluşur;
OEE = Availability x Performance x Quality
Uygulama
Örneğimizde makinanız bir mavi ve sevimli bir Vosvos. Ürün ise arabamızın kat ettiği doğru mesafe…
OEE hesaplanırken planlı duruşlar dikkate alınmaz. Çalışma süresi olarak planlı duruşlar çıktıktan sonra kalan süre esas alınır. Oysa bir üretim organizasyonu için katma değerli iş satılabilir ürüne karşılık gelir. Dolayısıyla makinanın yılın 365 günü, günün 24 saati içerisinde satılabilir ürün üretilmeyen her saniye kayıptır. Bu açıdan baktığımızda üretim yönetiminin yetki ve sorumluluk alanlarına girmeyen bir takım kayıpların da olabileceğini görebiliriz. Peki nedir bunlar?
İş Planlanmamış Süre: Resmi tatiller ve satış olmaması nedeniyle kapatmalar. Bu tür duruşlar genellikle üretim yönetiminin kontrolü dışında gerçekleşir.
Planlı Duruşlar: Planlı bakım faaliyetleri, yemek ve molalar (makinayı durdurmak koşuluyla), ölçüm ve kalibrasyon faaliyetleri (makinayı durdurmak koşuluyla).
Söz konusu kayıpları da dikkate alarak hesaplanan KPI’lar ise OAE ve TEEP‘tir.
OAE (Overall Asset Effectiveness) Nedir?
OEE bileşenleriyle birlikte planlı duruşları da içerir. Üretim yönetimi ile birlikte planlama, bakım ve diğer destek birimlerin de sorumluluk ve yetki alanındadır.
TEEP ( Total Equipment Effectiveness Performance) Nedir?
OAE bileşenleriyle birlikte iş planlanmamış süreleri de içerir. OAE’den farklı olarak üst yönetim, hissedarlar, satış birimlerinin de performansını ölçer.
Örneğimize dönersek vosvos’umuzun OEE, OAE ve TEEP performansları aşağıdaki gibi hesaplanır;
Utilization = (8∗60-(15+30))/(8∗60)=%91
Avalibility = (435-(60+15))/435 = %83
Performance = 1100/((360/60)∗200)=%92
Quality = 950/1100=%86