Gerçekten Özgür İrademizle Mi Hareket Ediyoruz?
14.07.2020 | Lal Kavcar
gembaakademi.com
Gerçekten Özgür İrademizle mi Hareket Ediyoruz?
İnsanların özgür iradesi var mı yok mu? “Özgür İrademiz Var mı?” Metninde Seth Schwartz (2013) insanların özgür iradeye sahip olup olmadıklarını tartıştı . Bu hayatın bir çok noktasında bizim için önemli bir soru iş hayatı kişisel kararlar iyi ve kötü peki bunlara kim karar veriyor ? Bazı araştırmacılar, gerçeklik ile insanın özgür iradesi hakkında yanılsama arasında bir belirsizlik olduğuna inanır. Bulgular öncelikle , psikolojinin nasıl özgür irade üzerinde ayrıntılı olarak çalışabileceğini gösterir destekler nitelikte kanıtlar bulabileceğini, ancak varlığını doğrulayamayacağını veya geçersiz kılamayacağını gösteriyor.
Özgür irademiz bulunduğumuz çevresel faktörler yetiştiğimiz aile psikoloji gibi bir çok konudan etkilenir .Bazı araştırmalar bize beynin bir şekilde karar verme ve bize rehberlik etme yeteneğine sahip olduğunu göstermiştir. Beyin, gönüllü olarak bir şey yapmaya karar verdiğimizde bize emir gönderir. Beyin, bu gönüllü eylemde, hareketi üreten kasın aktivasyonundan çok önce işleme başlamıştır. Bu da bize aslında fiziksel olarak hiçbir hareketimizi beynimizin izni olmadan gerçekleştiremeyeğimizi gösterir.
Sinirbilimcilerin söylediği bir diğer argüman, çevresel faktörlerin insan yaşamında ciddi bir rol oynadığı.Benim açımdan bakmak gerekirse çevresel faktörlerden daha etkin bir nokta var , beyin ve duygusal, psikolojik koşullar çevresel faktörlerden daha güçlü bir bağ ile özgür irademizi etkiler. Çevresel koşullar göz ardı edilebilir veya değiştirilebilir, ancak insan psikolojisinin insan davranışı ve özgür irade yeteneği üzerinde daha baskın bir etkisi vardır. Davranışlar duygulardan çok güçlü bir şekilde etkilenir. Duyguların davranışı etkilemesinin birçok yolu vardır. Araştırmalara bakıldığında davranış ve duygular arasındaki ilişkinin, bizi motive etme veya olaylara verdiğimiz tepkileri etkilemesinin birçok yolu olduğunu kolayca anlayabiliriz.
Peki karar verme yetisi bizde değilse iş yaşamındaki hatalardan hukuksal suçlardan biz değil de beynimiz psikolojimiz veya çevresel faktörler mi sorumlu tutulacak ? Zihinsel ve psikolojik sorunları olan kişilerin cezai sorumluluğu yoktur. Birçok ülkenin hukuk kurallarında bu açıkça dile getirilmiştir fakat bu insanlar dışında kalan herkes kanun önünde yaptığı tüm davranışlardan sorumlu tutulur özgür irade hukuk açısından ele alındığında tartışmasız olarak varlığının kabul edildiği görülür.
Peki gerçekten bu soru cevaplanabilir mi? ” Özgür irademizin olup olmadığı psikoloji açısından her zaman bir çıkmaz olarak kalacaktır. Bu soru psikoloji açısından cevaplanabilirse, tüm davranışlarımız psikologlar tarafından açıklanabilir hale gelirdi ancak psikoloji, alt alanlarında bilinç sahibi olup olmadığımız konusunda farklı görüşleri desteklemektedir. Oxford University Press’in bir makalesinde, psikolojinin hiçbir dalının özgür irade konusunda geçerli bir karar veremeyeceğini söyleniyor.
Bu soru psikoloji, sinirbilim ve genetik ve hukuk gibi birçok alanda incelenmiştir. Bu araştırmalar bize her zaman farklı sonuçlar verdi. Uzun yıllar boyunca araştırmacılar özgür irade hakkında binlerce makale yazdı. Benim bakış açımdan, bu sorular her zaman cevapsız kalacak ve bu konu hakkında yazılan makaleler ve yapılan araştırmalar asla bitmeyecek. Farklı branşlardan insanlar bu konuyu araştırırken, özgür irade ile ilgili farklı iddialar ortaya çıkacak ve tartışılmaya devam edecektir.
Referanslar
Appelbaum, P. S., & Gutheil, T. G. (2007). Clinical handbook of psychiatry & the law. Lippincott Williams & Wilkins.
Baer, J., Kaufman, J. C., & Baumeister, R. F. (Eds.). (2008). Are we free? Psychology and free will. Oxford University Press.
Jefferson, Missouri .How Emotions Affect Behavior. (2016, June 27). Retrieved from https://study.com/academy/lesson/how-emotions-affect-behavior.html.
Libet, B. (1999). Do we have free will?. Journal of consciousness studies, 6(8-9), 47-57.
